بازی عامل رشد همه‌جانبه کودکان؛ از مهارت‌آموزی تا اجتماعی شدن

به گزارش پایگاه خبری عصر آشنا در یاداشتی از روانشناس و مدرس دانشگاه دکتر مسلم آشنا امده است: بازی به‌عنوان یک فعالیت ارادی، لذت‌بخش و خلاقانه شناخته می‌شود که معمولاً بدون هدف بیرونی مشخص و به‌طور خودجوش انجام می‌شود. این فرآیند شامل تخیل، تعامل، یادگیری و تجربه است که در یک محیط آزاد و غیررسمی صورت می‌پذیرد. بازی فرصتی برای بیان خود، تقویت مهارت‌ها، آزمایش ایده‌ها و برقراری ارتباط با محیط و دیگران فراهم می‌کند و در عین حال موجب رشد جسمی، روانی، شناختی و اجتماعی کودکان می‌شود.

بازی نه تنها یک فعالیت سرگرم‌کننده برای کودکان است، بلکه نقش مهمی در رشد و توسعه همه‌جانبه آن‌ها دارد. بازی به کودکان این امکان را می‌دهد که مهارت‌های لازم برای زندگی آینده را یاد بگیرند و در مواجهه با چالش‌ها موفق‌تر عمل کنند. این فعالیت به‌عنوان ابزاری برای پرورش مهارت‌های شناختی، اجتماعی، عاطفی و جسمانی شناخته می‌شود و نقشی بی‌بدیل در فرآیند رشد کودک ایفا می‌کند. علاوه بر این، بازی به کودکان فرصتی می‌دهد تا تخیل خود را تقویت کرده، قوانین اجتماعی را بیاموزند و احساسات خود را به‌طور مؤثر درک و مدیریت کنند.

فواید بازی و نقش آن در رشد کودک

_ رشد جسمانی و حرکتی: بازی‌های حرکتی به تقویت عضلات، بهبود هماهنگی حرکتی و استقامت جسمی کمک می‌کنند. این فعالیت‌ها علاوه بر پیشگیری از چاقی، سلامت عمومی کودک را بهبود می‌بخشند و انرژی لازم برای رشد جسمی کودک را تأمین می‌کنند.

_ رشد شناختی و مهارت‌های حل مسئله: بازی‌های فکری و آموزشی به کودکان کمک می‌کنند مهارت‌های تفکر منطقی، حل مسئله و تصمیم‌گیری خود را تقویت کنند. در این بازی‌ها، کودکان با چالش‌ها روبرو می‌شوند و از اشتباهات خود به‌عنوان فرصت‌های یادگیری استفاده می‌کنند. این نوع بازی‌ها همچنین حافظه و تمرکز کودک را تقویت می‌کنند.

_ رشد اجتماعی و همکاری: بازی‌های گروهی به کودکان این امکان را می‌دهند که مفاهیمی مانند همکاری، تقسیم وظایف و احترام به قوانین را یاد بگیرند. آن‌ها در این بازی‌ها یاد می‌گیرند چگونه در تعاملات اجتماعی مشارکت کنند و مهارت‌های ارتباطی خود را تقویت نمایند.

_‌ رشد عاطفی و مقابله با احساسات: بازی به کودکان کمک می‌کند تا احساسات خود را شناسایی کرده و شیوه‌های مؤثری برای مقابله با آن‌ها پیدا کنند. به‌ویژه در کاهش استرس و اضطراب، بازی نقش مهمی ایفا می‌کند و به کودک این امکان را می‌دهد تا احساساتی مانند ترس، غم و شادی را تجربه کرده و روش‌های مقابله با آن‌ها را بیاموزد.

_ تقویت خلاقیت و تخیل: بازی‌های تخیلی و ساختنی به کودکان کمک می‌کنند تا خلاقیت و تخیل خود را پرورش دهند. این بازی‌ها به کودکان این فرصت را می‌دهند که ایده‌های جدید را آزمایش کرده و از اشتباهات خود درس بگیرند.

_ بازی والدین با کودکان نه تنها باعث تقویت روابط عاطفی می‌شود، بلکه به‌عنوان ابزاری مؤثر برای آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد تجربیات مثبت برای کودکان عمل می‌کند. در ادامه، نکاتی برای والدین ارائه می‌شود تا بتوانند به‌طور مؤثر با فرزندان خود در بازی‌ها مشارکت کنند:

_ پیوستن به بازی‌های کودکانه: والدین باید در بازی‌های کودکانه به‌طور فعال شرکت کنند. این مشارکت موجب می‌شود کودک احساس امنیت و توجه بیشتری داشته باشد و ارتباط عاطفی میان والدین و کودک تقویت گردد. به‌عنوان مثال، اگر کودک در حال ساختن یک قلعه با بلوک‌ها است، والدین می‌توانند به او کمک کنند و ایده‌های جدیدی برای ساختار دادن به قلعه پیشنهاد دهند.

_‌ فراهم کردن فضای آزاد و غیررسمی برای بازی: ایجاد فضایی آزاد و بدون محدودیت برای بازی به کودک این امکان را می‌دهد تا خلاقیت و تخیل خود را پرورش دهد. در این شرایط، نیازی به قوانین پیچیده نیست؛ فراهم کردن محیطی امن و آرام می‌تواند بهترین زمینه برای رشد و یادگیری کودک باشد.

_ حمایت از بازی‌های تخیلی و خلاقانه: بازی‌های تخیلی به کودکان فرصت می‌دهند تا دنیای خیالی خود را بسازند. والدین می‌توانند با حمایت از این نوع بازی‌ها و به اشتراک گذاشتن ایده‌های جدید، خلاقیت کودک را تقویت کنند.

_ بازی‌های آموزشی برای تقویت مهارت‌های شناختی: والدین می‌توانند بازی‌هایی مانند پازل‌ها، بازی‌های حافظه و بازی‌های ترتیب‌دهی اشیاء را انجام دهند تا مهارت‌های حافظه، تمرکز و تفکر تحلیلی کودک را تقویت کنند.

_ بازی‌های گروهی و اجتماعی برای تقویت مهارت‌های اجتماعی: والدین می‌توانند کودک خود را به بازی‌های جمعی دعوت کرده و نحوه تعامل صحیح با دیگران را آموزش دهند.

_ پذیرش اشتباهات و یادگیری از آنها: والدین باید به کودک نشان دهند که اشتباه کردن بخش طبیعی فرآیند یادگیری است. به‌جای انتقاد، والدین باید از اشتباهات به‌عنوان فرصتی برای رشد استفاده کنند و به کودک کمک کنند تا از این تجربیات بیاموزد.

در نهایت، بازی نه تنها یک فعالیت سرگرم‌کننده بلکه ابزاری ضروری برای رشد همه‌جانبه کودک است. از طریق بازی، کودکان می‌توانند مهارت‌های جسمی، اجتماعی، عاطفی و شناختی خود را تقویت کنند. بازی به کودکان این فرصت را می‌دهد که دنیای اطراف خود را کشف کنند، با احساسات خود ارتباط برقرار کرده و روابط اجتماعی خود را شکل دهند. این مهارت‌ها در آینده در زمینه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی آن‌ها مؤثر خواهند بود.

در دنیای مدرن، که فشارهای اجتماعی و آموزشی افزایش یافته است، فراهم کردن فرصت‌های بازی برای کودکان ضروری به‌نظر می‌رسد. والدین و مربیان باید از بازی نه فقط به‌عنوان سرگرمی بلکه به‌عنوان ابزاری برای یادگیری و رشد استفاده کنند. مشارکت والدین در بازی‌های کودکانه نه تنها روابط عاطفی را تقویت می‌کند، بلکه به‌عنوان فرصتی برای آموزش مهارت‌های زندگی و تقویت ویژگی‌های شخصیتی مثبت عمل می‌کند.

به‌ این‌ ترتیب، فراهم کردن فضایی امن و پربار برای بازی‌های کودکانه نه تنها به نفع کودکان است، بلکه به جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر منجر می‌شود.»

دکتر مسلم آشنا: روانشناس و مدرس دانشگاه